یکی از عوامل مهم و پراهمیت در خانه‌ها، پنجره است. در معماری‌های مختلف، پنجره در ظاهر خانه و انتقال ویژگی‌های معماری، نقش اساسی دارد. پنجره به مانند چشم واقعی، نمای زیبایی به ساختمان داده و به فضای درون آن، نور و روشنایی می‌بخشد. جایگاه و کاربرد پنجره نه تنها از لحاظ ظاهری، بلکه از لحاظ فرهنگی نیز دارای اهمیت است. اما تقریباً امروزه هیچ‌گونه محدودیتی در انتخاب پنجره‌ها وجود ندارد. از طرف دیگر استفاده از پنجره در انواع ساختمان‌ها چه ساختمان های شمالی و چه ساختمان های جنوبی ، در کنار مزایای بسیاری که دارد، دارای معایبی از جمله ورود سر و صدای اطراف به داخل خانه، ورود هوای سرد و هوای گرم غیره خواهد بود. در این مقاله کاربرد انواع پنجره در ساختمان‌ها پرداخته و مزایا و معایب آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کاربرد پنجره
انواع پنجره

فهرست

پنجره و جدار نورگذر چیست؟

پنجره‌ها در واقع یک نوع جدار نورگذر هستند که بخشی از پوسته ساختمان و نمای ساختمان را تشکیل می‌دهند و ضریب عبور نور مرئی از آن‌ها، بیشتر از 05/0 است. جدار نورگذر اما در دو نوع شفاف و مات تولید شده و شامل انواع پنجره‌ها، نماها، درهای خروجی نورگذر، نورگیرها و سایر موارد مشابه می‌شود. جدارهای نورگذری مانند پنجره و نورگیرهای سقفی و دیواری باید از پروفیل‌های مرغوبی ساخته شوند که فاقد درز بوده و هوا از آن‌ها نشت نکند. همچنین این نوع از جدارهای نورگذر در برابر باد و حریق، مقاومت زیادی دارند.

قاب‌های پنجره به عنوان یک جدار نورگذر اصلی، از جنس‌های متنوعی نظیر چوب، پلیمرهای مرغوب مانند UPVC، فلزات با حداقل پل حرارتی ساخته می‌شوند. در صورتی که درزبندی‌های دور قاب مناسب نباشند، باید از نوارهای انعطاف‌پذیری جهت جلوگیری از ورود هوا، استفاده نمود.

پنجره و جدار نورگذر
پنجره و جدار نورگذر

نقش پنجره در ساختمان

انتخاب پنجره در ساختمان به عوامل مختلفی نظیر طرح معماری، منطقه‌ای که ساختمان در آن بنا شده و غیره بستگی داشته و همین عوامل بر روی ارتفاع، تعداد و جنس پنجره موثر هستند. به طور مثال در مناطق گرم و مرطوب عمدتاً با ایجاد سایه، دمای هوای ورودی به ساختمان کاهش می‌یابد. بنابراین در این ساختمان‌ها، پنجره‌ها باید متناسب با محل ساخت انتخاب شوند؛ زیرا ایجاد تهویه طبیعی در مناطق مرطوب اهمیت ویژه‌ای دارد. به طور کلی مواردی که جزو ویژگی‌های عملکردی پنجره به حساب می‌آیند، شامل موارد زیادی شده که مهم‌ترین آن‌ها در ادامه بررسی می‌شوند.

نقش پنجره در ساختمان
نقش پنجره

1. ضریب انتقال حرارت پنجره در ساختمان

این پارامتر بدان معنا است، که میزان انتقال حرارت از داخل به بیرون ساختمان، همچنین از خارج به داخل به چه اندازه خواهد بود. به طور کلی ضریب انتقال حرارت به عواملی نظیر جنس و ضخامت شیشه، متریال مورد استفاده در ساخت پروفیل پنجره، نوع یراق‌آلات، درزبندی پروفیل و چند جداره بودن شیشه پنجره در ساختمان بستگی دارد.

ضریب انتقال حرارت پنجره در ساختمان
انتقال حرارت از طریق پنجره

2. شاخص خورشیدی پنجره در ساختمان

ضریبی که بر اساس آن میزان بهره‌مندی ساختمان، از انرژی تابشی خورشید را نشان می‌دهد، شاخص خورشیدی نام دارد. در واقع بر اساس این شاخص، هرچه تعداد پنجره و ابعاد آن بزرگتر و بیشتر باشد، میزان بهره‌گیری ساختمان از نور خورشید افزایش می‌یابد. البته باید زاویه تابش نیز در نظر گرفته شود.

3. تهویه طبیعی از طریق پنجره در ساختمان

با فراهم ساختن تهویه طبیعی در ساختمان‌ها، آسایش حرارتی بیشتر شده و میزان مصرف انرژی سیستم‌های مکانیکی تهویه نیز کاهش می‌یابد. یکی از روش‌های تأمین هوای تازه و ایجاد تهویه طبیعی در مواقع لزوم، استفاده از پنجره است. البته وجود درزها در اطراف پروفیل پنجره و محل نصب، موجب نفوذ و نشت هوا از خارج و داخل شده و عدم کنترل این موضوع بر روی هدر رفت انرژی موثر خواهد بود، به طوریکه موجب افزایش نیاز به انرژی برای تأمین گرمایش و سرمایش داخل ساختمان می‌شود.

تهویه طبیعی از طریق پنجره
تهویه طبیعی از طریق پنجره

استاندارد پنجره در ساختمان

در انتخاب اندازه پنجره، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شوند. از جمله این موارد می‌توان به جنس پنجره (فلزی، چوبی، UPVC و غیره)، رنگ و شکل پنجره اشاره کرد. همچنین اندازه انتخابی باید با نمای ساختمان همخوانی کامل داشته باشد. با همه این‌ها یکی از مهم‌ترین مواردی که در زمان ساخت پنجره باید در نظر گرفته شود، استاندارد ساخت و نصب آن است.

ابعاد استاندارد پنجره در ساختمان

مطابق با قوانین شهرداری، در نمای ساختمان ارتفاع بازشوی پنجره‌های اتاق خواب تا کف اتاق نباید کمتر از 85 سانتی‌متر باشد. این ارتفاع در جهت جلوگیری از سقوط افراد، اجسام و بدلیل قرار گرفتن مبل و تخت در کنار پنجره لحاظ می‌شود. همچنین فاصله سقف تا بازشو حداقل باید 30 سانتی‌متر در نظر گرفته شود. این فاصله به علت وجود گچ‌بری و یا نصب چوب پرده در نظر گرفته می‌شود. به طور کلی برای مشخص کردن ارتفاع پنجره می‌توان از فرمول زیر استفاده نمود؛

ارتفاع پنجره = ارتفاع کف تا سقف اتاق – 115 سانتی‌متر

استاندارد پنجره
استاندارد پنجره

قوانین پنجره در ساختمان

  • در واحدهای مسکونی که اتاق‌های هر واحد، مستقل از یک حیاط خلوت نور می‌گیرند، فاصله پنجره‌های مقابل یکدیگر نباید کمتر از 4 متر بوده و ارتفاع آن‌ها تا کف باید 75/1 متر باشد.
  • نورگیری پنجره در ساختمان از پارک‌ها، میادین عمومی و گذرها بلامانع است.
  • تمامی بازشوها، پنجره، تراس و بالکن‌های مجاور گذرهای شرقی و غربی، باید عرض کمتر از 24 متر و در گذرهای شمالی و جنوبی، گذرها باید عرض کمتر از 20 متر داشته باشند.
  • در صورتی که امکان اشراف کامل معابر عمومی به فضای داخل از طریق پنجره وجود داشته باشد، باید ارتفاع پنجره تا کف بالاتر از دید عابرین قرار گیرد.
  • پنجره‌های زیرزمین باید به گونه‌ای طراحی شوند که از ورود جانوران موذی، حشرات، آب باران و دیگر آب‌های سطحی به داخل جلوگیری کنند.
  • ایمنی پنجره‌ها، بازشوها، درها و مدخل‌های زیرزمین باید به گونه‌ای باشد که امنیت ساکنین ساختمان را تأمین کند.
  • در و پنجره‌های خروجی و اضطراری که در مواقع امداد رسانی و حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید با توجه به مقررات ملی ساختمان ساخته شوند.
  • لولاهای پنجره و درها نباید از بیرون قابل دسترس باشند.
قوانین پنجره در ساختمان
پنجره های مسکونی

انواع پنجره در ساختمان

همانطور که گفته شد در ساخت فریم یا قاب پنجره در ساختمان، از متریال‌های متنوعی استفاده می‌شود و انواع پنجره برای ساختمان‌های تجاری، مسکونی و سنتی ساخته خواهد شد که از جمله این پنجره‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

پنجره در ساختمان مسکونی

در اغلب ساختمان‌های مسکونی از انواع پنجره‌های زیر استفاده می‌شود.

1. پنجره‌ها با فریم چوب

اولین ماده اولیه‌ای که بشر برای ساخت در و پنجره از آن بهره‌مند شد، چوب است. سازه‌های چوبی همواره اصالت و زیبایی منحصر به فرد خود را حفظ کرده و این متریال جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف از جمله صنعت در و پنجره‌سازی دارد. اما متاسفانه فریم های چوبی در آتش سوزی ساختمان ها خطرساز هستند، از زمان تولید اولین پنجره‌ها با چوب، تاکنون این تکنولوژی پیشرفت زیادی داشته و کاربرد چوب متنوع‌تر شده است. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که نگهداری صحیح از پنجره‌ها با قاب چوبی اهمیت بسیاری داشته و باید موارد مهمی را در این رابطه رعایت نمود، زیرا که این پنجره‌ها در معرض نور خورشید و باران و رطوبت قرار دارند و نیازمند نگهداری ویژه‌ای هستند. به طور کلی از جمله مزایای استفاده از فریم چوبی در پنجره‌ها می‌توان موارد زیر را ذکر نمود؛

  • حفظ زیبایی و اصالت ظاهری
  • عدم نیاز به رنگ‌آمیزی و هزینه‌های مربوط به این کار
  • تعویض و نصب آسان این نوع پروفیل پنجره در ساختمان
  • عایق صوت و حرارت و توانایی در جلوگیری از هدر رفت انرژی
پنجره‌های چوبی
پنجره‌های چوبی

2. پنجره‌ها با پروفیل فلزی

در میان انواع فلزات مورد استفاده در ساخت پروفیل، آلومینیوم، آهن و استیل بیشترین استفاده را در ساخت پنجره دارند.

پنجره‌های فلزی
پنجره‌های فلزی

3. پنجره‌های آلومینیومی

پنجره‌های آلومینیومی به نسبت فریم‌های چوبی، عمر و دوام بیشتری داشته و کاملاً سبک و نازک هستند. همچنین حمل و نصب آسان‌تری نیز دارند. امکان استفاده از شیشه‌های دوجداره در انواع فریم‌های آلومینیومی وجود دارد، اما این نوع بدنه پنجره عایق نبوده و اتلاف انرژی در آن بسیار است. همین امر موجب می‌شود تا عملاً مزایای کامل یک پنجره دوجداره را نداشته باشد. آلومینیوم به عنوان یک فلز، در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی آسیب‌پذیر بوده و خراش و تورفتگی آن قابل تعمیر نخواهد بود و باید پنجره را تعویض نمود.

پنجره‌های آلومینیومی
پنجره‌های آلومینیومی

4. پنجره‌های آهنی

امکان ساخت پنجره‌های دوجداره با استفاده از قاب آهنی وجود دارد. قیمت این نوع فلز برای ساخت پنجره، مناسب بوده و قابلیت ترمیم و رنگ‌پذیری نیز دارد. از جمله معایب آهن در ساخت پنجره، مشکلات عایقی آن‌ها بوده که مانند پنجره‌های آلومینیومی است. همچنین درزگیری پنجره‌های آهنی به درستی قابل انجام نبوده و امکان نفوذ آب در زمان بارندگی وجود دارد. در کنار تمامی موارد گفته شده، زنگ‌زدگی قاب پنجره در گذر زمان، از دیگر مشکلات پنجره‌های آهنی خواهد بود.

5. پنجره‌های استیل

از مقاوم‌ترین انواع فلز‌های استفاده شده، در ساخت پنجره، می‌توان به فلز استیل اشاره نمود. پنجره‌های ساخته شده از این فلز، ایمنی بسیار بالایی در برابر ضربه داشته و در حال حاضر جزو پرکاربردترین پنجره‌ها در ساختمان‌سازی به حساب می‌آید. پنجره‌های استیل گالوانیزه در ساختمان‌های امروزی، مورد استفاده قرار گرفته که مقاومت آن‌ها، به همان اندازه پنجره‌های استیل قدیمی است. طراحی این نوع پنجره‌ها بسیار متنوع بوده و می‌توان بر اساس معماری ساختمان، پنجره را طراحی نمود.

پنجره در ساختمان تجاری

علاوه بر پنجره‌هایی که در مطلب قبلی گفته شد، در اغلب ساختمان‌های تجاری از پنجره‌های زیر استفاده می‌شود؛

پنجره‌های کامپوزیتی

کامپوزیت‌ها از انواع مصالح ساختمانی نو و تازه‌ای هستند، که محصول فرآیندهای شیمیایی بوده و امروزه به لطف پیشرفت تکنولوژی برای ساخت انواع قاب پنجره نیز، مورد استفاده قرار می‌گیرند. نمونه‌ای از پنجره‌های ساخته شده با کامپوزیت در ادامه عنوان می‌شوند؛

پنجره در ساختمان تجاری
ساختمان های تجاری

پنجره‌های فایبرگلاس

کامپوزیت‌های فایبرگلاس یا پلیمری، یکی از انواع مصالح پرکاربرد در ساخت پنجره‌ها هستند. این نوع کامپوزیت‌ها از ترکیب الیاف شیشه با مواد پلیمری ساخته می‌شوند. پشم شیشه در این ترکیب به عنوان ماده تقویت‌کننده و مواد پلیمری به عنوان ماده زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین ویژگی‌های پنجره فایبرگلاس، می‌توان به وزن بسیار سبک، عدم نیاز به تقویت فلزی، استحکام و مقاومت بالا، عایق صوتی مناسب، طول عمر بالا، مقاوم در برابر انواع خوردگی و اشعه ماوراء بنفش، عایق حرارتی عالی، مقاوم در برابر آتش و ضریب ایمنی بالا اشاره نمود.

{ در ادامه بخوانید: قوانین ساختمان نشینی و رسیدگی به ساختمان }

پنجره یو پی وی سی (UPVC)

نمونه‌ای جدید از متریال‌های کامپوزیتی که در ساخت پنجره‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، UPVC است. این متریال به عنوان یکی از مصالح دوست‌دار طبیعت شناخته می‌شود. پنجره‌های UPVC عایق بسیار خوبی در برابر گرما و سرما بوده و از هدر رفت انرژی جلوگیری می‌کنند. همین امر موجب کاهش هزینه‌های مربوط به مصرف انرژی خواهد شد. این نوع پنجره، کاملاً ضد حریق بوده و استفاده از آن در جهت ایجاد ایمنی نیز کمک‌کننده است. همچنین لازم به ذکر است که پنجره‌های UPVC، عایق صدای خوبی بوده و پیشنهاد خوبی برای افرادی است که به دنبال پنجره‌ای مقرون به صرفه و باکیفیت هستند. شستشوی آسان، تنوع در رنگ و عدم نیاز به رنگ‌آمیزی مجدد، عایق الکتریسیته، ضد اشتعال و عدم تشدید آتش‌سوزی از جمله دیگر مزایای این نوع پنجره‌های کامپوزیتی است.

پنجره‌های فایبرگلاس
پنجره‌های فایبرگلاس

پنجره در ساختمان های قدیمی و سنتی

پنجره‌های ارسی یکی از قدیمی‌ترین انواع پنجره‌ها در ساختمان‌های قدیمی و سنتی بوده که به صورت تک لنگه و در داخل چارچوب قرار می‌گیرند. این نوع پنجره به صورت افقی و یا عموی باز و بسته شده و از دو قسمت ثابت و متحرک تشکیل می‌شوند. اغلب سطح پنجره ارسی به صورت مشبک طراحی شده و همین امر به عبور جریان نور کمک زیادی می‌کند. این نوع پنجره دارای نقش و نگارهای مختلفی بوده و در رنگ‌های متنوع طراحی می‌شود. چشم‌انداز این پنجره در ساختمان بسیار زیبا است و بر روی زیبایی نمای ساختمان نیز تأثیر به سزایی دارد.

پنجره های قدیمی و سنتی
پنجره های قدیمی و سنتی

آیا در هنگام خرید و اجاره واحد آپارتمانی لازم است به نوع پنجره هم دقت کنیم؟

این مقاله ملکبا راهنمای جامع و مختصری از انواع پنجره، اجزای آن، متریال‌های مورد استفاده در ساخت پنجره و مزایا و معایب هرکدام است. در پایان توصیه می‌شود قبل از هرگونه خرید پنجره در ساختمان و همچنین خرید واحدهای آپارتمانی، به نوع پنجره دقت شده و از ویژگی‌های آن اطلاع کافی داشت، زیرا نوع پنجره در عوامل مهمی نظیر میزان هدر رفت انرژی و هزینه‌ها تأثیر بسیار مهمی دارد.